Nandu – struś pampasów

Nandu (Rheiformes) to rząd ptaków bezgrzebieniowców, zwany też strusiami amerykańskimi, a niekiedy pampasów. Ptaki te zamieszkują stepowe i zakrzewione tereny Ameryki Południowej. Różnią się od strusia afrykańskiego wieloma cechami, przede wszystkim jednak rozmiarami i masą ciała.

Nandu mierzy 1,5-1,6 m, a jego masa ciała wynosi 35-45 kg. Charakteryzuje się on długimi, mocnymi nogami, zakończonymi trzema palcami skierowanymi do przodu, które umożliwiają szybki i wytrwały bieg. Poza tym posiadają długą szyję i stosunkowo długie uwstecznione skrzydła. Brak wydatnego ogona, który pozbawiony jest sterówek. Ciało pokryte jest długimi, szarymi lub szaroczarnymi piórami, które nie mają chorągiewek. Nandu podobnie jak strusie odznaczają się doskonałym wzrokiem, dobrze pływają i szybko poruszają się na lądzie. Podczas biegu mogą przekraczać szybkość 40 km/godz, a długie skrzydła wykorzystują do gwałtownej zmiany kierunku. Nandu są ptakami wszystkożernymi. Odżywiają się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym. Na ich dietę składają się nasiona, owoce i jagody, owady i inne bezkręgowce oraz płazy, gady, pisklęta małych ptaków gnieżdżących się na ziemi i drobne gryzonie.

W środowisku naturalnym ptaki te żyją w dużych stadach liczących nawet po 100 osobników obu płci. Z reguły są one poligamiczne, a przypadki monogamii zdarzają się rzadko. Samce posiadają terytoria, wabiąc samice w okresie lęgów donośnym głosem. Jeden samiec łączy się z 6-15 samicami. Agresywnie broni swego haremu i terytorium przed innymi dorosłymi samcami. Samiec wyszukuje niewielkie zagłębienia w ziemi, które pogłębia rozgrzebując je nogami. Samice składają do wspólnego gniazda 15-30 kremowych jaj o masie ok. 500 g każde. Jaja wysiaduje sam samiec przez ok. 40 dni. Samiec również samotnie opiekuje się pisklętami, które zaraz po wykluciu są samodzielne. Wodzi je za sobą, ucząc zdobywania pokarmu i broniąc przed zagrożeniami ze strony drapieżników. Młode osiągają wzrost dorosłych po ok. 5-6 miesiącach.

Rodzina nandu (Rheidae) reprezentuje rząd Rheiformes z dwoma żyjącymi gatunkami.

Pierwszy to nandu szary lub amerykański (Rhea americana). Mierzy on 1,7 m wysokości i waży 30 kg. Samce są zwykle nieco większe od samic. W ubarwieniu przeważa kolor szarobrązowy, ale czubek głowy, szyja, grzbiet i pierś są czarne. Mimo posiadania stosunkowo dużych skrzydeł, nandu szary nie wykazuje zdolności do lotu. Natomiast wykorzystuje je w biegu do wykonywania nagłych zwrotów. W niebezpieczeństwie ratuje się ucieczką lub kryte w roślinności, przywierając do ziemi z wyciągniętą szyją. Można go spotkać we wschodniej Brazylii, Argentynie, Paragwaju i Urugwaju. Zamieszkuje zwykle tereny stepowe, okolice trawiaste, nisko położone (pampasy), a najczęściej pobliże rzek.

Drugim gatunkiem jest nandu plamisty lub nandu Darwina (Pterocnemia pennata). Jest on niższy od nandu meksykańskiego o ok. 10 cm i o 5 kg lżejszy. Średnia długość ciała osobników dorosłych wynosi 95 cm. Upierzenie jest brązowe z białymi plamkami. Ptak ten występuje na stepie oraz na terenach z większym zakrzewieniem. Obejmuje obszar od południowo-wschodniego Peru do Patagonii.
Wyróżnia się 3 podgatunki nandu plamistego, z których jeden zasiedla wyżyny Andów do wysokości 5000 m n.p.m. Ich przestrzeń życiowa znacznie się zmniejszyła z powodu ekspansji rolnictwa, dlatego jest gatunkiem zagrożonym.

W fermowym chowie bezgrzebieniowców, nandu ma zdecydowanie najmniejsze znaczenie. Liczba ferm i populacja tych ptaków jest wyraźnie mniejsza aniżeli strusi afrykańskich, a nawet emu. Kilkaset niedużych obiektów (po kilkanaście ptaków) założono w USA. Pomimo panującej opinii, iż ptaki te są łatwiejsze w hodowli od strusi, w Polsce od 1995 roku jest ciągle tylko jedna ferma w dawnym województwie legnickim. Najczęściej nandu utrzymuje się na fermach strusi bądź emu. Pojedyncze fermy nandu można spotkać w Kanadzie, Australii w Europie Zachodniej. Jednak obiekty większe, liczące ponad 100 ptaków znajduje się tylko w Ameryce Południowej.

Zasadniczym kierunkiem użytkowania tych ptaków jest produkcja mięsa, skór, a ostatnio tłuszczu i jaj. Minimalna ubojowa masa ciała wynosi dla nandu 30 kg, a wydajność rzeźna jest podobna jak u strusi i wynosi 61,4%. Udział mięsa w tuszy wynosi 64,1%, tłuszczu 10,8%, a kości 21,9%. od nandu pozyskujemy żółto-brązowe jaja. Samice znoszą w ciągu roku od 40 do 60 jaj o masie od 400 do 700 g. Jaja nandu pod względem odżywczym odznaczają się podobnymi parametrami jak jaja strusie, a więc zawierają mniej cholesterolu i mają lepszy profil kwasów tłuszczowych niż w przypadku kur. Białko stanowi 55%, żółtko 32%, a skorupa 13% masy jaja. Ostatnio na rynku coraz bardziej poszukiwany jest tłuszcz bezgrzebieniowców. Służy on do produkcji oleju i złożony jest prawie całkowicie z trójglicerydów, można go więc łączyć z innymi składnikami (w maściach lub kremach). Olej pochodzący z takiego tłuszczu wykazuje działanie bakteriobójcze, hipoalergiczne i przeciwzapalne. Maści sporządzane na bazie takiego tłuszczu stosuje się też przy bólach mięśni i zapaleniu stawów. Popularna staje się także produkcja kosmetyków opartych na tym produkcie. Niestety, z racji mniejszych rozmiarów i odpowiednio niższej produkcji nandu cieszą się znacznie mniejszym zainteresowaniem wśród hodowców, aniżeli strusie afrykańskie.




mgr inż. Magdalena Kawka
Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN Jastrzębiec




POWRÓT

STRONA GŁÓWNA