Jesiotry

Nowi mieszkańcy przydomowych oczek wodnych

Biologia ryb jesiotrowatych (Acipenseridae)

W ostatnich latach wzrosła znacznie liczba sadzawek ogrodowych i przydomowych oczek wodnych. Stanowią one już stały element upiększający nasze otoczenie wkomponowany nierzadko w misternie urządzony ogród. Cieszy również fakt, że rośnie wiedza właścicieli ogrodów dotycząca wymagań hodowanych tak zwierząt jak i roślin. Wpływa to z pewnością korzystnie na kondycję ogrodowej flory i fauny.
Zmienia się także sposób konstrukcji i urządzenia sadzawek. Dotyczy to zarówno aspektu technicznego, jak i samego wystroju oczka. Coraz częściej stosowane są systemy oczyszczania i natleniania wody, filtry biologiczne i inne urządzenia ułatwiające prawidłowe funkcjonowanie sadzawki, co pozytywnie wpływa na jej wygląd i warunki biologiczne w niej panujące. Zdobywane i wprowadzane są także coraz doskonalsze w kształcie i ubarwieniu karasie ozdobne i karpie koi, a także nowe gatunki.

W ciągu ostatnich czterech lat nastąpił duży wzrost zainteresowania jesiotrami jako rybami sadzawkowymi. Związane to było początkowo z pojawieniem się ich na rynku w ofercie ryb konsumpcyjnych. Okazało się również, ze narybek jesiotrów służący hodowcom ryb przemysłowych doskonale nadaje się do chowu w przydomowych oczkach wodnych. Pamiętać należy jednak, że biologia tych ryb, a co za tym idzie ich zachowanie znacznie różni się od zachowania dotychczasowych mieszkańców sadzawki – w przeważającym stopniu, lub też wyłącznie ryb karpiowatych. Po to by stworzyć jesiotrom w oczku wodnym optymalne warunki należy najpierw poznać ich biologię, zachowania, wymagania środowiskowe i pokarmowe. Tematykę tę postaramy się Państwu przybliżyć w rozpoczętym cyklu artykułów.

Współcześnie żyjące ryby jesiotrowate (Acipenseridae) obok wiosłonosowatych (Polyodontidae) należą do rzędu jesiotrokształtnych (Acipenseriformes). W skład rodziny jesiotrowatych wchodzą cztery rodzaje: bieługi (Huso), jesiotry (Acipenser), łopatonosy (Scaphirhynchus) oraz pseudołopatonosy (Pseudoscaphirhynchus). Są zwierzętami reliktowymi, które pojawiły się na ziemi ponad 30 milionów lat przed naszą erą w okresie dolnej kredy. Dzięki adaptacji zdołały przystosować się do zmieniających się warunków środowiskowych i występują obecnie na całej półkuli północnej powyżej zwrotnika Raka. Większość jesiotrowatych to ryby dwuśrodowiskowe. Osobniki dorosłe żyją w morzach, a na tarło wchodzą do rzek, po czym ponownie wracają do morza. Wyklute larwy początkowo żerują w obrębie tarliska, a po kilku tygodniach zaczynają się rozprzestrzeniać po całej rzece, gdzie pozostają do roku, po czym spływają do morza. To właśnie warunki morskie: zasolenie i wysoka temperatura wody, oraz obfitość pokarmu sprawiają, że ryby te nierzadko osiągają gigantyczne rozmiary. Największe wyławiane bieługi ważyły ponad 2 tony przy długości przekraczającej 6 metrów, a jesiotry niektórych gatunków jak np. występujący jeszcze 30 lat temu w Polsce jesiotr zachodni (Acipenser sturio), czy jego najbliższy krewniak jesiotr atlantycki (Acipenser oxyrhynchus) dorastały do ponad 300 kg. Wiek tych ryb nierzadko przekraczał 100 lat. Oczywiście tak imponujących rozmiarów nigdy nie osiągną ryby chowane w sadzawkach, gdyż przede wszystkim nie pozwolą im na to wymiary oczka wodnego. Istnieje kilka gatunków jesiotrów słodkowodnych. Należą do nich między innymi występujący w zlewni Morza Bałtyckiego sterlet (Acipenser ruthenus), czy jesiotr syberyjski (Acipenser baeri). Pierwszy z nich osiąga w warunkach naturalnych przeciętną masę 1,5 - 2 kg, drugi 20 – 30 kg. Wszystkie jesiotry posiadają szkielet chrzęstny, przy jednoczesnym braku żeber, a dodatkowo ciało ich wzmacnia od zewnątrz gruba skóra pokryta trzema lub pięcioma szeregami płytek kostnych.
Odżywianie w środowisku naturalnym uzależnione jest od wielkości ryby. Narybek żerujący w rzece poluje na plankton, organizmy bentosowe – głównie larwy owadów i drobne bezkręgowce wodne. Ryby żyjące w morzu są drapieżnikami, a ich głównym pokarmem są ryby i duże bezkręgowce. Preferencje pokarmowe w głównej mierze uzależnione są jednak od gatunku: część ryb np. bieługi to typowi drapieżnicy polujący na inne ryby, inne gatunki takie jak sterlet czy jesiotr syberyjski odżywiają się głównie owadami i ich larwami, a także innymi zwierzętami bezkręgowymi.

Jesiotry są rybami, których główna aktywność przypada na porę wieczorową i nocną. Zauważalne pobudzenie dostrzec można chwilę przed zachodem Słońca. Polują wtedy na owady wyskakując ponad powierzchnię wody, unosząc się na ogonie wynurzone do połowy lub zbierają owady opadłe na powierzchnię pływając przy tym do góry brzuchem. Za dnia również pobierają pokarm, lecz nie czynią tego z taką aktywnością. Istnieją gatunki chętniej przebywające w strefie przydennej i tam też pobierające pokarm np. jesiotr syberyjski czy bieługa, oraz takie które spotkać można w warstwie powierzchniowej np. siewruga (Acipenser stellatus), czy jesiotr rosyjski (Acipenser gueldenstaedti). Należy o tym pamiętać wybierając ryby do sadzawki. Przy pobieraniu pokarmu zawsze kierują się zmysłem węchu i dotyku w czym pomagają im szerokie nozdrza i umieszczone przed pyskiem wąsiki.

Większość jesiotrów to ryby długowieczne, żyjące często ponad 100 lat. Wszystkie natomiast charakteryzują się późnym osiąganiem dojrzałości płciowej. Najszybciej dojrzewa sterlet w wieku 5 –10, najpóźniej jesiotr biały (Acipenser transmontanus) pomiędzy 11 a 34 rokiem życia. Podane przedziały czasowe dotyczą samic. Samce dojrzewają nieco wcześniej. Przerwy pomiędzy poszczególnymi tarłami też są znacznie dłuższe niż u innych ryb. Jesiotry nie odbywają tarła co roku, lecz co 2 – 6 lat, a czas przerwy zależy od gatunku, temperatury wody w której żyją oraz wielkości ryby. Wcześniej ponowną dojrzałość tarłowa osiągają ryby gatunków osiągających mniejsze rozmiary. Duże ponad 100 kg samice żyjące w niskich temperaturach mogą ponowne przystępować do tarła nawet po 11 – letniej przerwie. W warunkach naturalnych tworzą krzyżówki międzygatunkowe i międzyrodzajowe, a powstające mieszańce są płodne.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat nastąpił gwałtowny spadek pogłowia ryb jesiotrowatych na całym świecie. Większość gatunków jest zagrożonych wyginięciem. Spowodowane jest to rabunkową gospodarką państw rejonów morza Kaspijskiego, Czarnego i Azowskiego, a w szczególności ich bezskuteczną walką z kłusownictwem. Celem połowów są dojrzałe płciowo zdążające na tarło samice odławiane dla potrzeb produkcji czarnego kawioru, którego wartość rynkowa przekracza często 2 tysiące dolarów za kg. Kupując więc jesiotry do sadzawki należy się upewnić, czy pochodzą one z hodowli i zdecydować się na nabycie jedynie w takim przypadku.


mgr Adam Rzemieniecki
Katedra Zoologii Ogólnej Uniwersytet Szczeciński


W następnej części opisane zostaną wymagania życiowe, żywieniowe, pielęgnacja jesiotrów w sadzawkach, oraz to czym należy się kierować przy zakupie narybku.




POWRÓT

STRONA GŁÓWNA