 
| ||
 | ||
 |
||
Sierpień 2020
Kiściec modrolicy
WstępW rodzinie kurowatych (Phasianidae), w podrodzinie bażantowatych (Phasianidae) najbogatszym w gatunki rodzajem jest Lophura (polska nazwa kiściec). Tradycyjnie, przez kilka dziesięcioleci dzielony on był na 11 gatunków. Na początku XXI wieku ich liczba zmalała do dziewięciu ponieważ status gatunkowy utraciły dwie formy: kiściec cesarski (L. imperialis) i kiściec wietnamski (L. hatinhensis). Pierwszy okazał się hybrydą między nominatywnym podgatunkiem kiścca annamskiego (L. edwardsi edwardsi) a jednym z wietnamskich podgatunków kiścca srebrzystego (L. nycthemera annamensis). Drugi natomiast przeklasyfikowano jako podgatunek kiścca annamskiego (Lophura edwardsi hatinhensis). Niestety jego aktualna pozycja systematyczna nadal nie jest pewna i najnowsza lista ptaków niewróblowych świata (słynna HBW and BirdLife International Illustrated Checklist of the Birds of the World. Vol. 1. Non-passerines z 2014 r. pod redakcją Josepha del Hoyo i Nigela J. Collara) traktuje go jako niestabilną formę barwną powstałą w wyniku chowu wsobnego. Powyższe dzieło jeszcze bardziej zrewolucjonizowało systematykę bażantów z rodzaju Lophura. Borneański podgatunek kiścca żółtosternego (L. erythrophthalma pyronota) uzyskał status odrębnego gatunku. Podobna sytuacja zaszła z zamieszkującym Półwysep Malajski i Sumatrę, podgatunkiem kiśćca ognistego (L. ignita rufa). Ostatecznie, wg tej najnowszej listy ptaków świata, rodzaj Lophura ponownie składa się z 11 taksonów. I taki również podział jest uznawany przez Międzynarodową Radę Ochrony Ptaków (BirdLife International). Jednym z najmniej znanych i jednocześnie najpiękniejszych kiśćców jest bohater tego artykułu. Dwukrotnie miałem okazję podziwiać te niezwykłe bażanty i zafascynowany ich niezwykłym wyglądem postanowiłem przedstawić je bliżej polskim miłośnikom i hodowcom ptaków.
Taksonomia
Naukowego opisu ptaka dokonał w 1874 r. angielski zoolog Richard Bowdler Sharpe (1847-1909). Nazwał go Lobiophasis Bulweri. Okaz opisowy pochodził z gór Lawas w Sarawak (północna, malezyjska część Borneo). Anglik w nazwie gatunkowej uhonorował swojego rodaka, sir Henryego Ernesta Bulwera (1836-1914), który w latach 1871-1875 był kolonialnym administratorem rejonu Labuan na Borneo. W XIX wieku część naukowców opisywała go pod nazwą Lobiophasis castaneicaudatus. Dopiero później zaklasyfikowano go do rodzaju Lophura. Nazwa rodzajowa Lophura pochodzi od greckich słów: lophos grzebieniasty oraz ura ogon. Jest to nawiązanie do specyficznej budowy ogona przypominającej kiść. Jest formą monotypową, u której nie wyróżnia się podgatunków.
Wygląd
Ten średniej wielkości bażant osiąga 55-80?cm długości. Samiec jest większy od samicy. Jego wymiary są następujące: długość ciała 77-80?cm, skrzydło 25,5-26?cm, ogon 45-46?cm, skok 6,8-7,2?cm.
U samicy przedstawia się to inaczej: długość ciała ok. 55?cm, skrzydło 22,5-23,5?cm, ogon 17,5-19?cm. Masa ciała u samca wynosi 1,470-1,800?g, u samicy: 916-1,004?g.
Samiec. Podobnie jak u większości kiśćców, występuje u niego wyraźny dymorfizm płciowy. Bażant ten nie posiada czuba na głowie. Samiec ma piękne, czarne upierzenie z kontrastowym, śnieżnobiałym ogonem. Szyja i górna część piersi lśnią kasztanowo-czerwoną barwą. Natomiast każde czarne pióro na tułowiu ma wąskie, niebieskie obramowanie. Dodatkowego uroku dodaje delikatny, purpurowy połysk ciemnych partii upierzenia. Lotki drugorzędowe są czarne, natomiast pierwszorzędowe brązowe. Diagnostyczną cechą gatunku jest brak czuba. Na głowie, już z daleka, wyróżniają się piękna, kobaltowo-niebieska naga skóra otaczająca oko i tworząca wyrostki skórne. Dwa spośród nich wystają ponad zarys głowy (mają one ciemne plamy na końcach). Pozostałe dwa zwisają u nasady dzioba. Ich wielkość oraz długość zależą od stanu emocjonalnego ptaka i są w pełni widoczne podczas tokowania. Równie niezwykły jest ogon koguta. Tworzą go 30-32 sterówki największa ilość wśród kuraków. Dziób jest czarny, czasami z jasnym zakończeniem. Nogi: purpurowe, uzbrojone w ostrogi. Tęczówka oraz obrączka wokół oka są czerwone.
Samica. Upierzenie samicy utrzymane jest w kasztanowo-brązowej tonacji o delikatnym, czarnym zdobieniu. Spód ciała jest nieco jaśniejszy. Gardło białawe. Skrzydła są nieco intensywniej, ciemniej ubarwione. Kasztanowaty ogon o zaokrąglonym zarysie ma 26 sterówek. Naga skóra na głowie jest mniejsza i ma jasnoniebieską barwę. Dziób jest czarny z jasnym końcem. Nogi są czerwone. Skoki nie posiadają ostróg.
Młode. Ptaki młode przypominają upierzeniem samicę. Pióra pokryw skrzydłowych mają ciemne obrzeżenia w kształcie litery V oraz ciemnożółte zakończenia. Młode samce uzyskują upierzenie dorosłych kogutów w drugim roku życia. Rozpoznać je można po węższych, niebieskich obramowaniach piór na tułowiu oraz krótszym, poziomo trzymanym, kasztanowym ogonie złożonym z 24 sterówek. Także naga skóra na głowie jest mniejsza.
Pisklęta. Przypominają swoim wyglądem innych przedstawicieli rodzaju Lophura. W odróżnieniu jednak od nich nie są ciemnobrązowe lecz brązowo-rdzawe z czarnym rysunkiem.
O ile wygląd samca jest bardzo charakterystyczny, to samica przypomina nieco samicę kiśćca ognistego (Lophura ignita), którego oba podgatunki (nominatywny ignita i nieco większy nobilis) występują na Borneo. Różnią się one jednak posiadaniem czuba na głowie oraz biało obrzeżonymi piórami na spodzie ciała.
Środowisko
(...)
Lęgi
(...)
Hodowla
(...)
Ochrona
(...)
tekst i zdjęcia:
mgr inż. Tomasz Doroń
PS
W napisaniu tego artykułu bardzo pomógł mi Alex Kantorovich z Izraela dostarczając aktualne i archiwalne informacje na temat populacji tego bażanta w światowych kolekcjach publicznych. Dziękuję za pomoc.
cały artykuł jest opublikowany w najnowszym, sierpniowym numerze f&f 08/2020 (259)
szukaj w kioskach, urzędach pocztowych (lista na:www.poczyta.pl), empikach lub zamów prenumeratę
Krętoroga owca
Owca racka nazywana też owcą śruborogą, raczką albo raszką jest bardzo starą rasą, utrzymywaną obecnie głownie w stadach zachowawczych jako węgierska narodowa rezerwa genetyczna. Oprócz niektórych gospodarstw wiejskich i agroturystycznych najwspanialsze stada tych krętorogich owiec zobaczyć można na terenie Parku Narodowego Hortobagy na południowym-wschodzie Węgier, w okolicach Debreczyna.W starożytnych obrzędach biblijnych wielu kultur owca była głównym zwierzęciem ofiarnym składanym bogom jako dziękczynienie. Po czasie zaczęto owce ubijać w celu pozyskania pożywnego mięsa, a skóry wykorzystywano jako okrycie wierzchnie. Następnie dostrzeżono, że ze zwierząt można pozyskiwać włosie w postaci wełny, z której wyrabiano ubrania, koce a nawet części namiotów. Owce były związane z wieloma kulturami, szczególnie w obszarze śródziemnomorskim. Zwierzęta te były popularne wszędzie tam, gdzie warunki środowiskowe były niewystarczające do utrzymywania bydła. Poza tym mniejsza i mniej wybredna owca mogła być szybko przepędzona w inne miejsce, które obfitowało w pożywienie. Z uwagi na to zwierzęta te były niezmiernie popularne wśród ludów koczowniczych, zamieszkujących Bliski Wschód oraz Azję centralną. W Polsce chów owiec nie jest już tak popularny jak kiedyś, z uwagi na problem ze zbytem wełny oraz niechęcią spożywania baraniny. Zwierzęta te jednak coraz częściej goszczą w gospodarstwach agroturystycznych, gdzie są nieodzowną ozdobą i atrakcją obejścia, a także dostarczają pożywne i smaczne mleko oraz ekskluzywną jagnięcinę. Obok sztandarowych wrzosówek i świniarek pojawiają się owce, które są swego rodzaju nowością u polskich rolników. Do takich zootechnicznych ewenementów należy owca racka, która kiedyś chętnie utrzymywana była na sąsiedniej Słowacji, na Węgrzech, w Austrii i Rumunii. Owce rasy racka spotykano także w gospodarstwach rolnych południowo-wschodniej II Rzeczpospolitej.
Azjatyckie korzenie
Owce rackie swój niecodzienny wygląd zawdzięczają faktowi, że ich główna pula genowa ukształtowała się na terenach między środkową Wołgą a Uralem. Z terenów Azji do Europy Środkowej przybyły ponad 1000 lat temu wraz z plemionami Madziarów, czyli przodków dzisiejszych Węgrów. Madziarzy podczas swojej długiej wędrówki pędzili stada tych owiec często wiele tygodni bez dłuższego odpoczynku. Z tego względu już podczas owej wędrówki następowała selekcja, którą przetrwały jedynie sztuki najsilniejsze i odporne na zmienne warunki środowiska. W momencie, gdy Madziarzy osiedli na ogromnej Nizinie Węgierskiej w samym sercu Europy owce rackie wraz z innymi zwierzętami domowymi przypędzonymi z dalekiej Azji stanowiły nierozerwalną cześć historii i kultury tego narodu. W XVIII wieku wśród węgierskich gospodarzy raszki stanowiły ponad połowę pogłowia wszystkich owiec. (...)
(...)
Długie śrubowate rogi.
(...)
Odporne zwierzę.
(...)
Inne ciekawe rasy owiec
Awassi (...)
Karakuły (...)
Owca św. Jakuba (...)
Owca kameruńska (...)
tekst i zdjęcia:
dr inż. Radosław Kożuszek
cały artykuł jest opublikowany w najnowszym, sierpniowym numerze f&f 08/2020 (259)
szukaj w kioskach, urzędach pocztowych (lista na:www.poczyta.pl), empikach lub zamów prenumeratę
Delfiny słono-słodkowodne
Istnieją gatunki waleni, które mimo, że klasyfikowane są do grupy delfinów oceanicznych zdecydowanie wolą żyć w wodzie słonawej lub słodkiej. Spotkać je można w rzekach nawet 1000 km od ich ujścia do morza!AZJA
Oreczka krótkogłowa
W mętnych wodach birmańskiej rzeki Irawadi żyje tajemniczy ssak, który według lokalnych społeczności jest reinkarnacją ich przodków. To oreczka krótkogłowa (Orcaella brevirostris) osiągająca zaledwie dwa metry długości. Jest niewielkim delfinem oceanicznym. Jednak mimo taksonomicznej przynależności do ssaków bytujących w wodzie słonej, ona sama gustuje także w wodzie słodkiej lub słonawej. Z tego względu zaliczana jest do gatunków euryhalicznych, czyli takich, które znoszą różny stopień zasolenia środowiska zewnętrznego. Oreczka posiada krótką, tępo zakończoną okrągłą głowę z szerokim otworem gębowym. Ssak co prawda nie posiada rozwiniętej mimiki, jednak dla osób, którym udało się go zobaczyć wygląda jakby był ciągle uśmiechnięty. Mimo zakwalifikowania oreczki do delfinów oceanicznych, charakteryzuje ją tak jak typowe delfiny rzeczne słabo wykształcona płetwa grzbietową. Płetwa ta służy ssakom jako ster oraz stabilizator, a przydaje się głównie na pełnym morzu. U oreczek, które upodobały sobie zalewowe lasy namorzynowe, jeziora, zatoki i rzeki płetwa ta nie spełniałaby swojej funkcji z uwagi na często występujący, dość trudny teren do manewrowania. Delfiny posiadają w zamian szeroko rozstawione kończyny przednie, które tak jak u wszystkich waleni przybrały formę płetw. Oreczka żyje w niewielkich grupach rodzinnych w strefie przybrzeżnej Azji południowo-wschodniej, w deltach rzek, jeziorach i samych rzekach, w których spotykana jest nawet 1000 km od ujścia.
Miejscowa legenda. Można ją jeszcze spotkać w birmańskiej rzece Irawadi, gdzie określana jest przez miejscową ludność mianem rzecznego ducha. Uważa się, że deliny są formą reinkarnacji mieszkańców wiosek zlokalizowanych na brzegach Irawadi. Również od nazwy tej rzeki oreczka zawdzięcza swoją angielską nazwę, która w tłumaczeniu brzmi delfin Irawadi. Dawniej, gdy oreczek było więcej, birmańscy rybacy korzystali czasami z ich zdolności w łowieniu ryb. Zauważyli, że delfiny są w stanie zagonić ławice prosto w rybackie sieci. Ryby znalazły się w sieciach, a te które chciały się wycofać zostawały zjedzone przez płynące za nimi delfiny. Rybacy w podzięce, po ukończonym połowie składali swego rodzaju ofiarę z ryb wrzucając część z nich ponownie do wody. Delfiny, które utożsamiono z dobrymi duchami zjadały ryby, a ludzką łódź utożsamiały z możliwością otrzymania pożywienia. Niestety, dzisiejsza subpopulacja z Irawadi liczy mniej więcej 50 osobników, a spotkanie żywej oreczki należy tu do rzadkości. Pozostałe subpopulacje oreczek zamieszkują: zarośnięte lasem mangrowym wybrzeże Bangladeszu (ponad 5000 sztuk) borneańską rzekę Mahakam, filipińską cieśninę Malampaya, jezioro Sobgkhla w Tajlandii oraz Chilika w Indiach, a także indochińską cześć rzeki Mekong. Oreczki są liczniejsze niż typowo słodkowodne gatunki delfinów, jednak ich byt również jest zagrożony. Zazwyczaj giną poprzez utonięcie w wyniku zaplątania się w sieci skrzelowe oraz z powodu nielegalnych sposobów łowienia ryb (rażenie prądem, materiały wybuchowe), zanieczyszczeń środowiska wodnego i hałasu. W zależności od subpopulacji oreczki zalicza się do zagrożonych lub krytycznie zagrożonych wyginięciem.
Bangladesz i Mekong. Najpewniejszym miejscem by zobaczyć te niesamowite ssaki na własne oczy jest wybrzeże Bangladeszu lub kambodżański odcinek rzeki Mekong. Mimo, że Mekong przepływa również przez Laos i Wietnam to spotkanie oreczek na terenach tych państw jest bardzo trudne. (...)
(...)
Morświnek bezpłetwy
(...)
AUSTRALIA
Oreczka australijska
(...)
AMERYKA PŁD
Sotalie
(...)
tekst:
dr inż. Radosław Kożuszek
cały artykuł jest opublikowany w najnowszym, sierpniowym numerze f&f 08/2020 (259)
szukaj w kioskach, urzędach pocztowych (lista na:www.poczyta.pl), empikach lub zamów prenumeratę
Powrót do archiwum
Strona główna
Wydawnictwo Fauna&Flora Adres: 45-061 Opole ul. Katowicka 55. Tel. 77/403-99-11.
e-mail:redakcja@faunaflora.com.pl
Redakcja gazety: zespół. Redaktor naczelny: Marek Orel, tel. +48 608 527 988.
Sekretarz redakcji: Janusz Wach, tel. +48 606 930 559. Korekta: Iwona Stefaniak.